Mając na uwadze znaczenie poprawnej komunikacji dla budowania prawidłowych relacji między ludźmi, a szczególnie w profilaktyce agresji i przemocy w szkołach prowadziłam lekcje wychowawcze dla młodzieży, w czasie, których starałam się przekazać młodym ludziom zasady konstruktywnego porozumiewania się z innymi. Zajęcia realizowałam w oparciu o przygotowane przeze mnie scenariusze. Pragnę podzielić się z innymi nauczycielami gotowym konspektem takiej lekcji, który będą mogli wykorzystać w pracy wychowawczej z młodzieżą. Konspekt lekcji wychowawczej dotyczącej konstruktywnego porozumiewania się z innymi.: Jak prozumiewamy się z innymi ludźmi.
Czas – ok.2,5 h zegarowej
Cele: - zapoznanie ze sposobami konstruktywnego komunikowania się - poznanie zasad aktywnego słuchania - zapoznanie uczestników z narzędziami aktywnego słuchania - poznanie barier komunikacyjnych
materiały: bloki, kartki papieru, pisaki, mazaki, plansza pomocnicza
Przebieg zajęć:
1. Głuchy telefon-( wg K. Vopela) prowadzący przygotowuje krótki tekst złożony z kilkunastu zdań. Grupa siedzi w kręgu. Prowadzący przekazuje to zdanie pierwszej osobie z kręgu, szeptem na ucho, a ona powtarza to następnej itd. Z zachowaniem dbałości o to, aby inni uczestnicy nie usłyszeli tego przekazu. Kiedy tekst dotrze do ostatniej osoby, ta powtarza go głośno. Prowadzący odczytuje z kartki pierwotną wersję a następnie uczestnicy porównują oba teksty i komentują to, co usłyszeli. 2. Latarnik-( wg K. Vopela) w tym ćwiczeniu 5 uczestników zostaje poproszonych o opuszczenie sali. Prowadzący demonstruje pozostałym osobom historyjkę o latarniku opatrując ją przy tym komentarzem- pokazuje wszystkie gesty od momentu odcumowania łódki i wejścia do niej poprzez wiosłowanie aż do wejścia do latarni i zapalenia jej. Następnie zaprasza się z powrotem jednego z uczestników oczekujących za drzwiami i pokazuje historyjkę, ale już bez komentarza. Ten z kolei demonstruje ją następnemu i tak aż do piątej osoby. Ostatni z uczestników ma za zadanie opowiedzieć, co pokazywała mu poprzednia osoba.
I. Aktywne słuchanie 1. Krótkie wprowadzenie. W codziennym życiu doświadczamy różnych trudności podczas komunikowania się z innymi. Czujemy, że nie jesteśmy dobrze rozumiani przez drugą stronę dialogu. Przeszkadza nam w tym wiele różnych czynników, wśród, których wymienić możemy napięcie odczuwane przez obie strony, pośpiech, ingerencję osób trzecich, brak odpowiednich warunków do prowadzenia rozmowy i wiele innych. Zapewne pamiętamy też takie sytuacje, kiedy byliśmy niezwykle zadowoleni z przebiegu rozmowy z innymi osobami i pozytywnych skutków, jakie miała ona dla nas. Spróbujmy za chwilę przyjrzeć się w proponowanych ćwiczeniach, czynnikom, które utrudniają bądź ułatwiają nasze porozumiewanie się z innymi.
1. Czynniki ułatwiające i utrudniające komunikację a) Uczestnicy dobierają się w pary. Następnie dzielą się na osobę A i osobę B. Osoba A opowiada osobie B o swoim balu sylwestrowym, z kim była i jak się bawiła. Osoba B otrzymuje pisemną instrukcję zgodnie, z którą podczas słuchania ma okazywać niepokój, brak zainteresowania, niechęć. Może to zrobić na wiele różnych sposobów np. unikając z nią kontaktu wzrokowego, nie odzywając się, nie przytakując. ( czas 5 minut) b) Po upływie wskazanego czasu prowadzący prosi osobę A aby kontynuowała swoje opowiadanie. Tym razem osoba B otrzymuje pisemna instrukcję, aby była aktywna, zadawała pytania, okazywała osobie A swoje zainteresowanie, utrzymywała z nią kontakt wzrokowy. ( czas ok. 5 minut) Na zakończenie prowadzący prosi o wypowiedź obie osoby z pary - jak czuły się w pierwszej i drugiej sytuacji? - co pomagało we wzajemnym kontakcie a co go utrudniało Podsumowanie ćwiczenia, wnioski- dla konstruktywnego porozumiewania się konieczne jest zachowanie szeregu warunków w tym utrzymywanie wzajemnego kontaktu wzrokowego, życzliwość, zainteresowanie tym co druga osoba chce nam przekazać, dostrojenia się do niej. 2. Utrudnienia w słuchaniu. ( wg. K. Vopela) a) Uczestnicy dobierają się tym razem w trójki dzieląc się na osoby A, B i C. W pierwszej fazie ćwiczenia osoby A i B rozmawiają ze sobą na temat planów dotyczących spędzenia najbliższego weekendu, osoba C przeszkadza im w tej rozmowie zakłócając jej przebieg. Osoby A i B nie reagują na osobę C ( czas 5 minut). b) Po upływie wskazanego czasu osoby A i B rozmawiają o zamiarze zorganizowania prywatki u jednej z nich w najbliższym czasie i zaproszeniu atrakcyjnych gości. Osoba C próbuje się wtrącić do rozmowy i narzucić inny temat. Na zakończenie ćwiczenia dzielenie się refleksjami i doświadczeniami: - która sytuacja była łatwiejsza, a która trudniejsza? - co czuły osoby A, B, C? - co utrudnia rozmowę i zakłóca jej przebieg?
3.” Narzędzia” aktywnego słuchania Prowadzący przy pomocy planszy krótko omawia narzędzia aktywnego słuchania: parafrazę czyli wyrażenie własnymi słowami tego, co partner powiedział w rozmowie- w celu sprawdzenia czy go dobrze zrozumieliśmy ( np. jeśli cię dobrze zrozumiałem uważasz, że....), odzwierciedlenie, czyli mówienie partnerowi o tym, jakie- naszym zdaniem- są jego odczucia ( np. wydaje mi się, że jesteś zdenerwowany), klaryfikacja, czyli koncentrowanie się na najważniejszym- prosimy interlokutora aby ze swojej wypowiedzi wybrał, to co- jego zdaniem –jest najważniejsze ( np. mówiłeś o kilku sprawach, czy mógłbyś teraz wybrać z nich tę, która jest dla ciebie najważniejsza), precyzowanie kiedy i gdzie to się stało?. Co to dla ciebie oznacza?. Jak to wtedy wyglądało?) a) Uczestnicy ponownie dobierają się w pary ( najlepiej z osobami, z którymi nie tworzyły dotąd pary) dzieląc się na osoby A i B. Osoba A opowiada osobie B o swojej ostatniej kłótni z rodzeństwem lub rodzicami. Osoba B uważnie słucha i odzwierciedla wypowiedź osoby A. Po upływie 10 minut następuje zamiana ról. b) w drugiej części ćwiczenia osoba A wyobraża sobie, że została zaproszona przez swoją sympatię do wspólnego spędzenia wieczoru. Ukochany próbuje narzucić jej swój pomysł na rozrywkę nie licząc się przy tym kompletnie z jej zdaniem. Rodzi to ostry konflikt pomiędzy nimi. Osoba A opowiada osobie B o tej wymyślonej sytuacji z zachowaniem dbałości o takie jej przedstawienie, aby słuchający odniósł wrażenie, że jest ona autentyczna. Osoba B uważnie słucha dokonując parafrazy usłyszanego przekazu. Po upływie 10 minut następuje zamiana ról. c) W trzeciej części ćwiczenia osoba A opowiada osobie B o nieporozumieniu jakie pojawiło się pomiędzy członkami .jej rodziny w sprawie wyboru miejsca spędzenia najbliższego urlopu mając do dyspozycji dużą gotówkę z wygranej w programie „ Jaka to melodia?”. Osoba B uważnie słucha i dokonuje klaryfikacji wypowiedzi osoby A. Po upływie 10 minut – zamiana ról. Na zakończenie ćwiczenia dzielenie się doświadczeniami i spostrzeżeniami. d) w czwartej części ćwiczenia osoba A przekazuje osobie B informację dotyczącą niedawnej sprzeczki z kolegą. Zadaniem osoby B jest sprecyzowanie sensu tej wypowiedzi, np. „Pokłóciłam się z Iwoną, jestem na nią tak wściekła, że mogłabym ją udusić. Cały tydzień będę teraz mocno zajęta „ Osoba B precyzuje: „ Czy to dla ciebie oznacza, że nie chcesz jej widzieć przez tydzień?” 4. Na zakończenie zajęć bloku 2 prowadzący rozdaje uczestnikom kart ćwiczeń, na których znajdują się opisy różnych sytuacji lub fragmenty czyichś wypowiedzi. Ich zadaniem jest dobór odpowiedniej techniki aktywnego słuchania do przedstawionych przykładów.
- Widzisz osobę, pochyloną, zgarbioną, zaciskającą dłonie w pięści, mówiącą podniesionym głosem. Co jej powiesz, aby poczuła, że jest rozumiana?
........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................
- „ Wszystko sprzysięgło się przeciwko mnie, chyba rzucę to wszystko w diabły”
........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................
- „ Julek to kompletny idiota. Bierze moje rzeczy bez pozwolenia i to już nie pierwszy raz. Jeśli znów to zrobi, to ja mu pokażę”
........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................
- „ Znowu wszystko będzie na mnie. Nikt mi nie uwierzy, że było inaczej, a przecież to ona zaczęła”
........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................
- osoba A: „ Uważam, że gdybyś coś więcej dał z siebie nasza klasa zajęła by pierwsze miejsce” osoba B:” Niestety nie jestem matematycznym geniuszem ale wy nie znacie się tak dobrze na naprawie samochodów jak ja” Co powiesz osobie B, aby poczuła się rozumiana?
........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ 5. Zakończenie zajęć, dzielenie się wrażeniami i doświadczeniami z członkami grupy - Czego się dowiedziałem podczas dzisiejszych zajęć? - Jak się czułem? - Co było łatwe a co trudne? - Jakie mam refleksje po zakończeniu zajęć? ( rundka lub dowolne wypowiedzi uczestników)
opracowała Barbara Breguła- psycholog , Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Mysłowicach |